Berlin, Thứ Ba, ngày 6 tháng 5 năm 2025

Tác giả: Milan Lelych, Roman Kot

Liệu nước Đức dưới sự lãnh đạo của Friedrich Merz có trở thành người dẫn đầu mới của thế giới phương Tây? Liệu vị thủ tướng mới có đang phá vỡ các quy tắc truyền thống trong chính trị Đức? Ukraina có thể trông chờ vào việc nhận tên lửa “Taurus”? Tất cả sẽ được bàn đến trong bài viết của các phóng viên RBK-Ukraina.

Những điểm chính:

• Donald Trump đã khiến Merz thay đổi cách tiếp cận chính trị như thế nào?

• Vì sao tên lửa “Taurus” lại là bài kiểm tra then chốt cho Thủ tướng Merz?

• Chính phủ mới hứa gì với Ukraina và người tị nạn tại Đức nên kỳ vọng điều gì?

• Chính quyền mới có hợp tác với đảng cực hữu “Sự lựa chọn thay thế cho Đức” (AfD) không?

Sau chiến thắng trong cuộc bầu cử ngày 23 tháng 2, Friedrich Merz — người chính thức nhậm chức Thủ tướng Đức hôm nay (6/5) — đã gọi đây là “lời cảnh báo cuối cùng dành cho các đảng dân chủ trung dung”, trước sự nổi lên mạnh mẽ (21% phiếu bầu) của đảng cực hữu AfD.

Liên minh Dân chủ Thiên chúa giáo (CDU) do Merz lãnh đạo, cùng với Liên minh Xã hội Thiên chúa giáo (CSU) và đảng Dân chủ Xã hội (SPD), đã thành lập “liên minh lớn” cầm quyền với đa số mong manh chỉ 13 ghế trong quốc hội. Trong tương lai, việc thành lập chính phủ mà không cần sự tham gia của AfD có thể trở nên bất khả thi.

Merz đối mặt với nhiệm vụ đảo ngược xu thế này, giành lại sự ủng hộ của cử tri cho các đảng trung dung truyền thống, trong bối cảnh rất phức tạp cả trong và ngoài nước.

Thử thách kinh tế, di cư và chiến tranh

Nền kinh tế Đức — động cơ của EU — đang trong tình trạng suy thoái kéo dài. Tranh chấp thương mại với Mỹ làm tăng thêm bất ổn. Vấn đề di cư vẫn chưa được giải quyết. Cuộc chiến ở Ukraina tiếp diễn, và các cơ quan tình báo cũng như quân đội Đức cảnh báo rằng Nga có thể tấn công các nước NATO trong vài năm tới.

Ngay cả trước khi chính thức nhậm chức, Merz đã đánh mất phần nào sự tin tưởng. Theo khảo sát của Forsa, liên minh CDU/CSU chỉ còn 24% ủng hộ (so với 28% trong cuộc bầu cử tháng 2). Hơn một nửa người dân không tin ông sẽ là một thủ tướng tốt.

Trong khi đó, AfD tiếp tục phá kỷ lục về mức độ ủng hộ, lên tới 26% — lần đầu tiên trong lịch sử hậu chiến của Đức.

Tuy nhiên, khủng hoảng cũng là cơ hội. Như cựu đại sứ Ukraina tại Đức Andrij Melnyk nhận xét: “Đây là thời khắc lịch sử để Đức trở thành lãnh đạo thực sự của châu Âu — không chỉ về kinh tế.”

Merz thay đổi hiến pháp và từ bỏ lời hứa tranh cử

Merz có lợi thế so với người tiền nhiệm Olaf Scholz khi chỉ phải hợp tác với hai đảng thay vì ba. Nhưng các ràng buộc từ SPD vẫn khiến bản thỏa thuận liên minh thiếu cụ thể, đặc biệt về hỗ trợ Ukraina.

Tuy nhiên, Merz đã thể hiện sự quyết đoán trong các phát biểu gần đây, đặc biệt trong bối cảnh chính trường Mỹ hỗn loạn vì sự trở lại của Trump. “Thông điệp quan trọng gửi đến Trump: Đức đã trở lại đúng hướng. Châu Âu có thể dựa vào Đức,” Merz khẳng định.

Trái với quan điểm truyền thống vốn tránh thể hiện Đức như một nhà lãnh đạo toàn châu Âu, Merz đã chuyển hướng. Lý do là 82% người Đức không còn tin Mỹ là đồng minh đáng tin cậy.

Một trong những động thái gây tranh cãi nhất là Merz thúc đẩy sửa đổi hiến pháp — nới lỏng “phanh nợ” ngân sách. Điều này cho phép tăng chi tiêu quốc phòng và giải ngân 3 tỷ euro đã hứa cho Ukraina. Ông thậm chí tổ chức một phiên họp bất thường của quốc hội cũ trước khi mãn nhiệm để tránh thất bại trong quốc hội mới.

Merz lên kế hoạch đầu tư 1 nghìn tỷ euro vào quốc phòng và cơ sở hạ tầng — điều không thể thực hiện nếu giữ nguyên giới hạn ngân sách cũ.

Công chúng Đức vẫn ngại vai trò lãnh đạo

Tuy nhiên, người dân Đức vẫn dè dặt với ý tưởng rằng quốc gia của họ nên lãnh đạo châu Âu hoặc đảm nhận vai trò an ninh lớn hơn. Theo nhà phân tích Viktor Savinok, hơn 50% người Đức phản đối điều đó.

Một số người Đức tin rằng nếu Putin tấn công các nước châu Âu khác, Đức có thể đàm phán với Nga để tránh bị tấn công. Cựu đại sứ Melnyk gọi đây là “ảo tưởng”, nhấn mạnh rằng chính Đông Đức — nơi Putin từng sống — vẫn nằm trong tâm trí ông ta như một phần của “đế chế Liên Xô.”

Tên lửa “Taurus” – bài kiểm tra then chốt

Vấn đề cung cấp tên lửa hành trình tầm xa “Taurus” cho Ukraina là bài kiểm tra chính trị đầu tiên của Merz. Ông công khai ủng hộ việc này trong và sau tranh cử. Tuy nhiên, các đối tác liên minh SPD, như Bộ trưởng Quốc phòng Boris Pistorius, thể hiện sự hoài nghi.

Ngay cả Ngoại trưởng tương lai Johann Wadephul (CDU) — người từng ủng hộ — nay cũng cẩn trọng hơn. Cả Pistorius và Wadephul đều có uy tín cao và được coi là ủng hộ Ukraina.

Điều tích cực là cả thủ tướng và ngoại trưởng đều cùng đảng CDU, điều này giúp tránh xung đột như dưới thời Scholz – khi bà Annalena Baerbock (đảng Xanh) nhiều lần bất đồng với ông.

Lập trường rõ ràng về EU và NATO

Chính phủ mới xác nhận cam kết về tư cách thành viên NATO và EU của Ukraina, điều trước đây vẫn gây tranh cãi. Đây là sự thay đổi chính trị quan trọng ở Berlin.

Thái độ cứng rắn với người tị nạn Ukraina

Trong vấn đề người tị nạn (hơn 1 triệu người Ukraina ở Đức), chính phủ Merz có xu hướng thắt chặt. Theo cựu lãnh sự Ukraina tại Munich, Dmitry Shevchenko, chính quyền sẽ giảm trợ cấp xã hội, tăng chế tài đối với người thất nghiệp — không chỉ với người Ukraina mà với toàn bộ người hưởng trợ cấp.

Năm 2022, Merz từng gây bão khi gọi người tị nạn Ukraina là “khách du lịch xã hội”, sau đó ông xin lỗi nhưng vẫn giữ quan điểm cứng rắn về nhập cư.

Đáng chú ý, một tháng trước bầu cử, Merz phá vỡ nguyên tắc chính trị Đức: không bao giờ dựa vào phiếu của AfD. Tuy nhiên, vào cuối tháng 1, chính phiếu của AfD đã giúp ông thông qua một nghị quyết siết chặt chính sách di cư...

https://www.rbc.ua/rus/news/chas-mertsa-chi-stane-noviy-nimetskiy-kantsler-1746471054.html